Wywodzą się najprawdopodobniej z Indii, jedne z pierwszych pisanych wzmianek na ich temat pojawiły się w Persji, w VI w. n.e. Mają długą tradycję, liczne odmiany i miliony zwolenników na całym świecie – nic dziwnego, że szachy nazywane bywają królewską grą. Tym zaś, co najlepsze, jest fakt, że zasady gry w szachy są naprawdę proste!

Niech jednak nikogo nie zwiodą łatwe początki – bo choć reguły gry w szachy faktycznie opanować nietrudno, to sama rozgrywka pozostawia ogromne pole do popisu. Bywa naprawdę wymagająca. I to właśnie, jeśli chodzi o granie w szachy, jest najpiękniejsze.

Spis treści

1. Jak nazywają się pionki w szachach?

2. Jak ustawiać pionki w szachach?

3. Jak poruszając się pionki w szachach?

4. Zasady gry: ruchy pionków i figur

• Czy pionki w szachach biją do tyłu?+
• Na czym polega roszada w szachach?

5. Kiedy jest szach-mat?

6. Kiedy jest remis w szachach?

Przejdźmy zatem do konkretów.

Na dobry początek – plansza i pionki w szachach

Zacznijmy od najważniejszych informacji. Podstawowa zasada gry w szachy: grają przeciwko sobie dwie osoby, jedna białymi bierkami, druga czarnymi. Rozgrywka odbywa się na szachownicy, czyli kwadratowej planszy o 64 polach ułożonych naprzemiennie kolorami. Obaj gracze na początku dysponują identycznym zestawem bierek. Zaczyna ten, który wylosuje białe.

Celem każdego z uczestników jest doprowadzenie do tzw. mata – sytuacji, w której zagrożony król nie ma dokąd uciec… ale do tego etapu dojdziemy w stosownym czasie. Aby jednak zrozumieć, jak się gra w szachy, należy zacząć od początku.

Projekt poglądowy. Sam stwórz wyjątkowy grawer na szachownicy.

Warto zatem wiedzieć, że jeśli chodzi o szachy, pionki to nazwa odnosząca się do konkretnego rodzaju bierek.

Jak się nazywają pionki w szachach?

Naukę tego, jak grać w szachy, warto rozpocząć od zapoznania się z bierkami – tak nazywamy wszystkie, białe i czarne „pionki”. Dlaczego pionki są tu w cudzysłowie? Dlatego, że to tylko jeden rodzaj bierek. Spójrzmy więc konkretnie, jak się nazywają „pionki” w szachach, z którymi każdy z graczy rozpoczyna partię:

• piony lub pionki – każdemu zawodnikowi przysługuje z początku osiem sztuk
• wieże – po dwie
• skoczki lub konie – po dwa
• gońce lub laufry – po dwa
• hetman lub dama
• król

Dębowe pionki do gry w szachy

Ręcznie robione figurki do gry w szachy

Zatem gra w szachy dla początkujących wymaga, by zapamiętać, że na bierki każdego z graczy składają się piony oraz figury. Z nimi wiążą się kolejne zasady. Szachy każdorazowo rozpoczynają się od identycznego ustawienia bierek na planszy.

Jak ustawić pionki w szachach

Skoro tak, automatycznie nasuwa się pytanie – jak ustawić pionki w szachach? Nic w tym trudnego – a oto podpowiedź, jak zapamiętać te najbardziej podstawowe zasady gry w szachy.

Każdy z graczy przed rozpoczęciem partii musi rozstawić swoje bierki na dwóch najbliższych mu „poziomych” rzędach planszy:

• W rzędzie najbliższym krawędzi planszy, należy ustawić kolejno, licząc od lewej strony: wieżę, skoczka, gońca, królową, króla, gońca, skoczka i wieżę (symetria nieprzypadkowa – warto zwrócić na nią uwagę, bo ułatwia to zapamiętanie rozmieszczenia figur).
• Drugi, licząc od krawędzi planszy, rząd wypełnić należy pionami. Wygląda to dokładnie tak, jakby armia pionów broniła dostępu do figur o „większej wartości”.

Jak poruszają się pionki w szachach

Niektórzy twierdzą, że nic tak nie wciąga, jak gra w szachy. Zasady trzeba więc poznać, by samemu się o tym przekonać!

By móc przystąpić do rozgrywki, trzeba nauczyć się, jak poruszają się pionki w szachach. Jest to kluczowe zagadnienie, które wymagało będzie zapamiętania kilku zasad… ale bez obaw, nie ma ich wcale dużo!

Szachy. Zasady gry: ruchy pionów i figur

• Piony poruszają się wyłącznie w linii prostej, do przodu, przesuwając się o jedno pole. Wyjątek stanowi pierwszy ruch każdego z pionów, kiedy – w zależności od woli gracza – może przesunąć się do przodu o jedno lub dwa pola. Kiedy pion dotrze do ostatniego pola planszy na swej drodze, ma prawo zostać wymieniony na dowolną figurę (oprócz króla).
• Wieże przesuwają się o dowolną liczbę pól w liniach prostych – „poziomo” lub „pionowo”, nigdy zaś po skosie. Mogą też wyjątkowo uczestniczyć w roszadzie, o czym za chwilę.
• Skoczki lub konie wykonują nietypowy ruch, przesuwając się o dwa pola w dowolnie wybranym („pionowym” lub „poziomym”) kierunku, a następnie o jedno pole w kierunku prostopadłym. Przypomina to nieco krok podstawowy fokstrota… ale to zupełnie inna historia.
• Gońce lub laufry poruszają się po przekątnej planszy – o dowolną liczbę pól, o ile (tak jak wszystkie pozostałe bierki) nie napotkają na swojej drodze przeszkody.
• Królowa bądź hetman to najcenniejsza i najbardziej wszechstronna z figur – może poruszać się zarówno jak wieże, jak i jak gońce, a zatem przeskakując o dowolną liczbę pól „pionowo”, „poziomo” oraz po przekątnej planszy.
• Król może przemieścić się o jedno pole w dowolnym kierunku (odstępstwo od tej reguły stanowi roszada), przy czym – inaczej niż pozostałym bierkom – nie wolno mu znaleźć się w zasięgu rażenia którejkolwiek z bierek przeciwnika.

O czym warto pamiętać, jeśli chodzi o szachy, zasady gry dla początkujących?

Czy pionki w szachach biją do tyłu? Nie, ale jest wyjątek

Inaczej niż wszystkie figury, które biją zgodnie z zasadami przemieszczania się, piony biją na skos, po przekątnej. Zawsze do przodu, aczkolwiek istnieje jeden wyjątek od tej reguły, który – swoją drogą – odpowiada na pytanie, czy pionki w szachach biją do tyłu.

Otóż nie, nie biją, chyba że w jednej konkretnej sytuacji. Jeżeli pion przeciwnika wykorzysta sposobność i przesunie się w swoim pierwszym ruchu o dwa pola do przodu, chcąc uniknąć zbicia przez pion przeciwnika, w tej konkretnej sytuacji można wykonać tzw. bicie w przelocie, bicie en passant, zdejmując z planszy pion przeciwnika, swój zaś stawiając w miejscu, które zająłby, gdyby przesunął się o jedno, a nie dwa pola do przodu.

Na czym polega roszada w szachach?

Skoro wiemy już, czy pionki w szachach biją do tyłu, powinniśmy przyjrzeć się jeszcze jednemu zagraniu – roszada to specjalne posunięcie, podczas którego swoje położenie zmieniają zarówno król, jak i wybrana wieża.

Najkrócej rzecz ujmując, roszada polega na przesunięciu króla o dwa pola w stronę wybranej wieży, a następnie – w ramach tego samego ruchu – przesunięcia wieży na pole, które przeskoczył król. By można było dokonać roszady, żadna inna bierka nie może stać na drodze królowi i wieży. Żadna z dwóch figur biorących udział w zagraniu nie mogła też zostać wcześniej w jakikolwiek sposób przesunięta.

Kiedy jest szach-mat, czyli… jak wygrać w szachy

Wszyscy, którzy zastanawiają się, jak nauczyć się grać w szachy, zadają sobie to samo pytanie – kto i kiedy wygrywa. Najwyższa więc pora wyjaśnić, na czym polega szach i czym jest mat, a także co to szach-mat.

Celem NIE jest zbicie króla przeciwnika. Celem jest postawienie go w takiej sytuacji, w której nie ma już jak uciec spod ataku przeciwnika. Zatem kiedy jest szach–mat?

• Szach – sytuacja, w której król jest atakowany, ale może wykonać ruch, którym ucieknie spod zagrożenia zbiciem
• Szach-mat – sytuacja, kiedy król jest atakowany i nie może uciec. To sytuacja, która kończy grę zwycięstwem atakującego.

Jak zrobić szach-mat? Sposobów jest wiele – najczęściej jednak konieczne jest wykorzystanie dwóch bierek. Z technicznego punktu widzenia, cel jest prosty: chodzi o to, by szachowany król nie miał dokąd uciec. W praktyce wymaga to często zepchnięcia króla albo do boku planszy, albo też w sąsiedztwo innych bierek, które ograniczą jego ruchy. Następnie zaś dostawienia figury, która zaatakuje króla, nie dając mu miejsca na ratunek.

Szachowanie przeciwnika to potężna broń – zmusza go do defensywy. Należy jednak uważać, bo zupełnie niechcący samemu można zapędzić się w kozi róg, doprowadzając do remisu.

Kiedy jest remis w szachach

Grającym w szachy, remis wydaje się najmniej prawdopodobnym scenariuszem… a jednak nie jest wcale tak niespotykany, jak mogłoby się wydawać. Wręcz przeciwnie – wytrawni zawodnicy potrafią doprowadzić do remisu nawet w trudnych sytuacjach, wykorzystując słabość teoretycznie mającego przewagę, ale niewystarczająco zdecydowanego przeciwnika.

Zatem kiedy jest remis w szachach? W kilku sytuacjach.

Najczęściej remis w szachach przytrafia się podczas nieumiejętnego szachowania. Kiedy w pewnym momencie partii okazuje się, że przeciwnik nie może wykonać żadnego ruchu nienarażającego króla, a jednocześnie jego król szachowany nie jest, następuje tzw. pat i partia kończy się remisem.

Kolejną z szachowych sytuacji, kiedy jest remis w szachach, jest trzykrotne powtórzenie pozycji. Jeśli na planszy trzy razy pojawi się taki sam układ bierek, gracze mają prawo domagać się uznania remisu.

Gambit królowej

To wszystko, jeśli chodzi o podstawowe zasady gry w szachy. Ponieważ jednak wiele osób zainteresowało się szachami za sprawą popularnego serialu na Netfliksie, wypada chyba wyjaśnić, czym jest tzw. gambit królowej czy też – jak brzmi poprawna nazwa – gambit hetmański.

Otóż gambit – nie tylko królowej, ale jakikolwiek – to seria ruchów, które rozpoczynają granie w szachy. Przez setki lat rozgrywek wypracowano różne sekwencje, którym – najpopularniejszym czy najbardziej skutecznym – nadano konkretne nazwy. Tak powstał między innymi wspomniany już gambit królowej.

Otwarcie znane jako gambit królowej oznacza, że rozpoczynający rundę zawodnik:

• przesuwa pion znad hetmana o dwa pola do przodu
• przeciwnik odpowiada dokładnie tym samym
• rozpoczynający wysuwa naprzód piona znad sąsiadującego gońca o dwa pola, teoretycznie narażając go na zbicie

Jak dalej potoczą się losy, zależy od tego, czy przeciwnik pokusi się o zbicie „wystawionego” piona, czy też wykona inny manewr. W każdym z przypadków chodzi o zdobycie przewagi w środku planszy, jednak to zdecydowanie wykracza już poza podstawowe zasady gry w szachy.

*

Jak widzisz, zasady gry w szachy nie należą do najbardziej skomplikowanych. Wręcz przeciwnie – są proste i logiczne, natomiast sama rozgrywka bywa naprawdę wciągająca. Dlatego nie daj się namawiać ani chwili dłużej. Już dzisiaj spróbuj sam – przekonasz się, jak wspaniała jest gra w szachy. Zasady opanujesz w mig, a potem już tylko będziesz je doskonalił, z każdą kolejną rozegraną partią stając się coraz lepszy!